Op 16 december 2025 maakte De Dikke Van Dale het Woord van het Jaar 2025 bekend.
Verrassend: het is een oud woord in een nieuwe context en betekenis: “HALLUCINEREN”.
Niet langer is hallucineren een kenmerk van de homo sapiens alleen!
Nu hebben chatbots als ChatGPT en Gemini het ook.
Ook zij, de chatbots, hallucineren!
Dat doen zij volgens Ton den Boon, hoofdredacteur van De Dikke Van Dale, door “informatie verstrekken die niet op (betrouwbare) data is gebaseerd en die daarom onnauwkeurig of volstrekt onjuist is.”
Interessante stelling… maar wel onvolledig!
Want wat is hallucineren eigenlijk?
WAT IS HALLUCINEREN BIJ MENSEN?
Voor de Amerikaanse psychiater Milton Erickson (1900-1980), die de hypnose terugbracht in de psychiatrische behandelkunde, was het heel simpel.
Hij onderscheidde in het algemeen twee vormen van hallucinatie:
- een positieve
- een negatieve.
En jij en ik beleven volgens Erickson beide hallucinaties de hele dag door.
Duizenden keren!
POSITIEVE HALLUCINATIE
Bij een positieve hallucinatie ziet je iets dat er NIET werkelijk is.
Je stelt het je alleen maar voor.
Doe je ogen maar eens dicht.
En stel je een aantrekkelijke man of vrouw voor van ongeveer je eigen leeftijd.
Zie zijn of haar ogen voor je, de haardracht, kleding, het stemgeluid, etc.
Misschien ruik je zelfs iets!
Lukte dit?
Dan heb je een positieve hallucinatie beleefd.
Want die man of vrouw zit nu waarschijnlijk niet voor je neus.
NEGATIEVE HALLUCINATIE
Bij een negatieve hallucinatie zie je iets niet wat zich wel degelijk vlak voor je ogen bevindt!
Je mist het omdat je op iets anders focust.
Erickson gaf dan het volgende voorbeeld: schrijf met een pen je naam en leeftijd op papier.
Terwijl je schrijft, kijk je naar de lijntjes, lussen, stippen en letters die je schrijft.
Er is echter één ding wat je onbewust geregistreerd zult hebben maar niet echt bewust zag:
je zag niet hoe je vingers je pen vasthielden, en ook niet hoe je hand die pen liet bewegen.
En die hand bevindt zich echt wel tussen het papier en jouw ogen!
Zo heb je volgens Erickson een negatieve hallucinatie beleefd.
Dat heb je vroeger geleerd zonder dat je dat wist: bij het schrijven laat je je hand “uit beeld verdwijnen”.
–
WAT IS HALLUCINEREN BIJ CHATBOTS?
De chatbot-hallucinatie wordt hierboven beschreven als “informatie verstrekken die niet op (betrouwbare) data is gebaseerd en die daarom onnauwkeurig of volstrekt onjuist is.”
Anders gezegd: de chatbot laat jou iets zien of lezen wat niet, of niet helemaal zo, bestaat.
De chatbot laat jou dus, in termen van Erickson, een positieve hallucinatie beleven.
Maar…
Zie je nu wat er ontbreekt?
De beschrijving van Ton den Boon vergeet iets te melden over de negatieve hallucinatie van een chatbot. Die chatbot heeft jou wellicht “bepaalde informatie niet verstrekt die wel op (betrouwbare) data is gebaseerd.” En is de chatbot dus ook daarin onnauwkeurig of zelfs volstrekt onjuist.
Maar dat laatste weet jij als chatbot-aanhanger niet.
Jij staat er al gauw niet meer bij stil wat een chatbot buiten jouw gezichtsveld en aandacht houdt.
Hoe dan ook: ik wens jou voor vandaag een aantal aangenaam positieve en negatieve hallucinaties toe.
Hoera!
“HALLUCINEREN” is het Dikke van Dale-woord van het jaar 2025!
#hallucineren #hallucinatie #MiltonErickson #positievehallucinatie #negatievehallucinatie #hypnose
https://nos.nl/artikel/2594767-hallucineren-woord-van-het-jaar-nieuwe-betekenis-door-chatbots
